Akoestiek staat gelijk aan beleving. Of het nu om een kantoorruimte, horecazaak of woonkamer gaat. De akoestiek is allesbepalend voor hoe een ruimte of omgeving ervaren wordt. Maar wat maakt nu dat akoestiek zo’n belangrijke sfeermaker of - in geval er niet goed over nagedacht wordt - net sfeerbreker kan zijn?
AUDITIEVE ARCHITECTUUR: WAT IS HET EN WELKE ROL SPEELT HET
Willen we de impact van akoestiek op mens en omgeving helemaal begrijpen, dan kunnen we niet om het begrip ‘auditieve architectuur’ heen. Trevor Cox, Ingenieur Akoestiek aan de Universiteit van Salford in Manchester, omschrijft het als de manier waarop we naar ruimtes luisteren, hoe geluid zich ruimtelijk voortbeweegt en hoe we er als mens op reageren en mee interageren. Elke ruimte betreft een zintuiglijke ervaring. We vangen niet alleen signalen op via onze ogen, maar ook onze oren pikken heel wat informatie op. Bepalend voor hoe we onszelf verhouden ten opzichte van een specifieke ruimte , ook emotioneel. In dat opzicht spreken we over een sonische ervaring als onderdeel van de volledige zintuiglijke ervaring.
Onderzoek heeft uitgewezen dat ruimtelijke akoestiek de hoorbaarheid en het karakter van deze sonische gebeurtenissen kan veranderen en beïnvloeden (2009, Blesser, B., & Salter, L.-R.). Bepaalde geluidscombinaties gaan we associëren met bepaalde locaties. Zo verwachten we een klassieke vioolsolo eerder te horen in een concertzaal dan in een voetbalstadion. Mochten we deze vioolsolo in beide contexten horen, dan zal de emotionele uitwerking ervan volledig anders zijn. En zo gelden wel meer associaties en daarbij gepaard gaande emoties: het geluid van verkeer associëren we met drukke straten, kindergelach met een speelplaats of - tuin, noem maar op.
Hoewel we auditieve architectuur en ruimtelijke akoestiek niet los van elkaar kunnen beschouwen, leggen ze toch verschillende accenten. Ruimtelijke akoestiek handelt over het veranderlijke karakter van geluidsgolven, waar auditieve architectuur veeleer de ervaringen en gedragingen van aanwezigen in een ruimte beschrijft.
VOOR ELKE RUIMTE EEN ANDERE AKOESTISCHE BELEVING
Auditieve architectuur, de onzichtbare ervaring van de ruimte dus. En voor elke ruimte geldt een andere akoestische beleving, waarbij geluid en ervaring hand in hand gaan.
Comfort en gezelligheid
Hoe meer men in een ruimte gebruik gaat maken van harde materialen, hoe nefaster dit is voor de akoestiek. En daar knelt het schoentje al te vaak. In heel wat nieuwbouwwoningen of bij uitvoerige renovaties worden dikwijls harde materialen (denk onder meer aan parket, laminaatvloeren en pvc) gebruikt. Niet onlogisch, gezien een strak design meer en meer deel is gaan uitmaken van een eigentijdse en frisse look. Iets waar heel wat mensen prat op gaan. En toch wil je in je eigen woning vooral kunnen genieten van comfort en gezelligheid. Vervelende akoestiek en storende geluiden leiden tot irritatie en soms zelfs tot depressie en angstgevoelens. Hoog tijd dus om goed na te denken over de beoogde akoestiek en te beseffen dat niet alleen het oog maar ook het oor wat wilt.
Rust en privacy
Bars, restaurants en zelfs hotellobby’s. Al te vaak worden ze gekenmerkt door rumoer en luidruchtigheid. En daar ligt een belangrijke contradictie. Het zijn vaak deze omgevingen die we net opzoeken voor ontspanning na een dagje werken of een welverdiende vakantie. Maar ook hier gaat men vaak in de fout en kiest men ervoor om mee te surfen op belangrijke interieurtrends in plaats van aandacht te schenken aan wat echt telt. De klant een onvergetelijke ervaring bezorgen. Het is daarom essentieel om goed na te denken hoe je onontkoombare achtergrondgeluiden (pratende gasten, muziek, klaterende borden en bestek, etc.) gaat counteren met doordachte akoestische oplossingen. Je wil er immers voor zorgen dat je klanten niet hoeven te schreeuwen tegen elkaar, maar dat ze ook de conversaties aan andere tafels niet moeten aanhoren. Een uitdaging dus!
Functionaliteit en productiviteit
Onderzoek heeft uitgewezen dat 72% van de mensen die op kantoor werken niet tevreden is over de mate waarin ze privacy genieten bij het uitvoeren van hun dagelijkse taken. Open landschapskantoren of bureauruimtes waar verschillende departementen samentroepen liggen hier vaak aan de basis. Ook wordt er steeds meer belang gehecht aan architectonische ontwerptrends binnen kantoorgebouwen. Denk aan zichtbare plafonds waar niet werd nagedacht over de akoestiek - met een vervelende nagalm als gevolg. Maar wat is nu het belangrijkste? Dat medewerkers kunnen functioneren in een architecturaal pareltje of dat ze voldoende productiviteit aan de dag kunnen leggen? De ideale oplossing is daarom een combinatie. Een ruimte waarin in alle rust kan gewerkt worden, zonder veel lawaai van andere collega’s, telefoongerinkel of storende printers, maar waar nog steeds mogelijkheid is tot gedegen overleg. Een weloverwogen keuze wat betreft akoestiek is dus cruciaal.
DE IMPACT VAN AKOESTIEK OP MENS EN WELZIJN
Akoestiek en context goed afstemmen is dus erg belangrijk. Wanneer een ruimte het geluid niet goed accommodeert, kan dat bepaalde frustraties opwekken en een nefaste impact hebben op de gemoedstoestand. Boodschappen kunnen verkeerdelijk geïnterpreteerd of zelfs volledig gemist worden. Miscommunicatie kan bijgevolg stress en andere onaangename neveneffecten veroorzaken. Kortom, onderschat de correlatie tussen akoestiek en het welbevinden van mensen niet.
Stemming en emotie
Een slechte akoestiek is vaak de gemene deler bij frustraties en andere negatieve gevoelens, zowel op als naast de werkvloer. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat lawaai mensen irriteert, en dat lawaaihinder zelf in verband kan gebracht worden met depressie en angst. Bovendien is gebleken dat concentratieproblemen op kantoor als gevolg van buitensporig en intermitterend lawaai de menselijke prestaties aanzienlijk verminderen.
De interactie tussen geluid en de fysieke structuur van een gebouw kan ook onze stemming en emoties aanzienlijk veranderen. Studies tonen bijvoorbeeld aan dat wonen in overvolle woningen een gevoel van hulpeloosheid kan veroorzaken. Kamers met hogere plafonds stimuleren dan weer abstracte gedachten omdat mensen zich vrijer voelen in dergelijke luchtige ruimtes.
Gezondheidsproblemen
Wanneer mensen een te lange tijd moeten functioneren in luide omgevingen met slechte akoestiek kan dat leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zowel fysiek als mentaal. Denk onder meer aan hartziekten, hoge bloeddruk en cholesterol, vermoeidheid, stress en een gereduceerd cognitief vermogen.
In sommige situaties kan een structurele en excessieve blootstelling aan luidruchtige ruimtes zich zelfs vertalen naar hypersensitiviteit van de oren. In dat geval ervaart men pijn bij het horen van zelfs milde geluiden. Iets wat ervoor zorgt dat het moeilijk is om van het dagelijks leven te genieten of het zelfs te verdragen. Voorkomen is dus beter dan genezen. Besteed zowel thuis als op de werkvloer de nodige aandacht aan akoestiek.
“Fight or flee”
Ook in andere opzichten kan ons lichaam negatief reageren op externe geluiden en slechte akoestiek. Om dit te begrijpen moeten we iets verder gaan en teruggrijpen naar wetenschappelijk onderzoek. Zo stelt onderzoeker Bart Kosko, hoogleraar Elektrotechniek aan de Universiteit van Zuid-Californië en auteur van het boek “Noise”, dat wanneer we worden blootgesteld aan geluiden die stress en angst opwekken (denk onder meer aan onweer en bliksem, gebrul van dieren, geschreeuw,...), er zich in ons lichaam een chemische prikkelreactie manifesteert waarbij adrenaline, cortisol en andere stresshormonen vrijkomen. Een soort overlevingsmechanisme dus, ons lichaam kiest ervoor om te “vechten of te vluchten”. Deze reactie kan neveneffecten zoals een verhoogde hartslag en bloeddruk in de hand werken. Te vermijden dus.
ZO KAN JE SLECHTE AKOESTIEK VERMIJDEN
Akoestiek + beleving = emotie. Zorgen we in elke ruimte voor de juiste akoestiek, dan zal dit zich vertalen in een aangename en leuke ervaring en bijgevolg de beoogde emoties opwekken. Het is daarom cruciaal om in elke ruimte na te gaan welke ervaring en beleving we vooropstellen. Wil je een akoestische beleving naar een hoger niveau tillen, dan schakel je best de hulp in van een echte “akoestiek wizard”. Toch zijn er een aantal zaken waar je alvast rekening mee kan houden.
Indeling en organisatie van een ruimte
De indeling en organisatie van een ruimte zijn bepalend voor de manier waarop geluidsgolven zich voortbewegen door en interageren met de ruimte. En dan hebben we het over alle aanwezige elementen en eigenschappen van de ruimte: grootte, vorm, gebruikte materialen, het aantal deuren, geluid van buitenaf en zelfs het design.
Door zaken te herpositioneren of opnieuw in te richten kan je al kleine wonderen verrichten. Zo is het bijvoorbeeld absoluut geen goed idee om een speaker te richten op harde materialen, zoals een glazen raam. Het zorgt voor vervelende bijklanken die de algehele beleving niet ten goede komen. Denk dus goed na over welke materialen je gaat gebruiken, hoe je bepaalde objecten plaatst en voor welk design je kiest. Steeds in harmonie met ruimte en omgeving.
Het belang van gedegen geluidsisolatie
Iets totaal anders dan diffusie en absorptie is kwalitatieve geluidsisolatie van zodra hinderlijk geluid van buitenaf binnendringt. Bevindt je woning zich bijvoorbeeld in een druk stadsdeel of vlakbij een aanpalende bushalte, dan heb je sowieso te kampen met vervelende geluiden van buitenaf. In dat geval is een adequate geluidsisolatie cruciaal om te verhinderen dat vervelende geluiden de ruimte binnendringen.
Degelijke isolatie via oa. dubbel glas, afgescheiden vloer en plafond in appartementen, geluidsblokkers in tussenwanden, boven valse muren, in ventilatiekokers,... zijn onontbeerlijk om geluid tegen te houden en gaan hand in hand met absorptie voor een goede akoestiek. Want het is niet omdat we geluidshinder van buitenaf hebben geweerd, dat daarvoor de akoestiek van binnen optimaal is. Het is quasi onmogelijk om zonder isolatie controle te bewaren over alle mogelijke geluiden die zich kunnen voortbewegen door een ruimte. Een project heeft er bijgevolg alle baat bij dat van bij de start aandacht wordt besteedt aan geluidsisolatie en akoestiek.
Weg met vervelende weergalm en echo’s
Ook de mate waarin geluidsgolven op een gelijke manier verspreid worden doorheen een ruimte is bepalend voor een aangename beleving. We spreken in dat opzicht over geluidsdiffusie. Geluidsgolven gaan steevast in interactie met de verschillende oppervlakken in een ruimte. Hierdoor kunnen ze verschillende richtingen uitgaan. Door gebruik van specifieke materialen, kunnen we die richting sturen.
Om te gaan sturen kan geopteerd worden voor diffusiepanelen. Deze zorgen ervoor dat geluid op de juiste manier wordt omgeleid en dat de actoren die moeten bereikt worden ook effectief bereikt worden. Wil je echter een ruimte ontdoen van specifieke geluiden of zelfs lawaai, dan moet er gekozen worden voor objecten of oppervlakken die geluid absorberen in plaats van verspreiden.
Aangename geluidsverspreiding en in niets inboeten op alle comfort
Niets zo vervelend dan geluid dat zich botsend en stuiterend een weg baant door een ruimte. Als bezoeker in een restaurant wil je ook niet gealarmeerd worden door akoestische blokjes aan de muur of het plafond, die quasi geen effect hebben. Ook wil je geen mousse voelen onder het tafelblad of een schilderij 5 à 10 cm van de wand zien hangen omdat er mousse achter gestoken werd. Allemaal goed bedoeld, maar volstrekt nutteloze inspanningen omdat geluidsgolven kaatsen tegen harde materialen en niet trachten om erachter te kruipen. Besteed daarom voldoende aandacht aan geluidsabsorptie. De eenvoudigste en snelste manier om dit aan te pakken, is door harde materialen af te wisselen met zachte materialen. Denk onder meer aan tapijten, vloerbekleding, raambekleding, kussens, dekens, noem maar op. Ze hebben het grote voordeel dat ze absorberen terwijl ze in essentie een totaal andere functie hebben. Ze hebben de functie om zacht te zijn om op te zitten of tegen te leunen, warmte te geven, een leuke sfeer te geven. Dat ze er ook zijn om akoestische problemen te compenseren ontsnapt doorgaans aan onze aandacht. Waarom zou een ruimte niet gewoon optimaal in orde mogen zijn, zonder dat we ook maar 1 seconde aan akoestiek hoeven te denken?
Willen we geluid goed absorberen, dan bekleden we de grootst mogelijke oppervlakte met zacht absorberend materiaal. Best pakken we geluid ook zo dicht mogelijk bij de bron aan. In een vergaderzaal, bureau of leefruimte zullen we eerder kiezen om een plafond te bekleden met een akoestisch spanplafond. Willen we geluid dempen in de wandelgang van bijv. een dokters- of tandartspraktijk, dan zullen we eerder de wand aanpakken omdat daar het grootste kaatsoppervlak niet het plafond is maar eerder de muur.
Willen we een meer esthetische oplossing, waarbij akoestiek en design hand in hand gaan, dan komen architecten en binnenhuisarchitecten alsmaar meer terecht bij het implementeren van akoestische spanplafonds of -wanden. Deze toepassingen, gemaakt van een geweven en gespannen polyesterdoek, die geen verdere afwerking vraagt en verschillende technieken combineert, voldoet zowel aan alle duurzame normen als aan de Belgische en Europese normen op vlak van brandveiligheid en garanderen een onberispelijk strak design. Het zijn geen valse plafonds of valse muren, vragen ook geen brandstabiliteit omdat ze slechts zelfdragend zijn en geen hoger gewicht dan het gewicht van het doek zelf kunnen dragen.
Kortom, ze mogen zelfs niet getest worden op brandstabiliteit voor openbare gebouwen en moeten bijgevolg enkel voldoen aan materiaaleisen. De doeken zijn van polyester waardoor zij stof afstoten, ze geven een mat design en zorgen voor absorptie en geluidsdemping bij vervelend lawaai van buitenaf. Onzichtbare muziekboxen, ventilatie, airco, wifi-versterkers, projectoren, alarm- en branddetectoren, led-verlichting worden dusdanig verwerkt, dat enkel een strak plafond of wand zichtbaar blijft al dan niet met een zichtbare print of lichtarmatuur erin verwerkt. De wand- en plafondafwerking worden aangebracht met gespannen doeken, in panelen of schotten en worden zowel aan het plafond als aan de muren bevestigd. Bovendien zijn het ware kunstwerkjes die de ruimte nog meer karakter en sfeer geven. Heel vaak hebben we maximaal van een ruimte genoten met alle comfort en hebben we nooit geweten dat er een geweven polyesterdoek met alle verborgen technieken aanwezig waren in de ruimte. Vooral dat element doet meer en meer architecten en binnenhuisarchitecten kiezen voor deze hoogwaardige plafond- en wandafwerking. Alle comfort is voorzien en toch moeten we in niets inboeten op vlak van design.
Helemaal klaar voor een akoestisch avontuur vol beleving? Benieuwd naar de mogelijkheden van onze spanplafonds en -wanden?
Aarzel niet om ons te contacteren, we nemen graag de tijd om voor een gepaste akoestische oplossing te zorgen voor jouw project.
Blesser, B., & Salter, L.-R. (2009). Aural Architecture: The Invisible Experience of Space. Immersed. Sound and Architecture
https://www.oasejournal.nl/en/Issues/78/AuralArchitectureTheInvisibleExperienceOfSpace#050
The Effects of Poor Acoustics. (2019)
https://illuminated-integration.com/blog/effects-of-poor-acoustics/
How Acoustics Affect the Work Experience.
https://sasint.co.uk/blog/how-acoustics-affect-the-work-experience/
How the Sound in Your Home Affects Your Mood. (2019)
https://www.bbc.com/future/article/20190729-how-the-sound-in-your-office-affects-your-mood
How Acoustic Challenges Impact Overall Well-being in the Office.
https://journal.devorm.nl/blog/how-acoustics-challenges-impact-overall-wellbeing-in-the-office
